Czym jest ortodoncja?

Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, która zajmuje się korygowaniem nieprawidłowego ustawienia zębów i szczęk. Zęby skrzywione oraz zęby, które nie pasują do siebie, są trudniejsze w czyszczeniu, są narażone na utratę na skutek próchnicy zębów i chorób przyzębia, jak również dodatkowo obciążają mięśnie żwacze, co może być przyczyną bólów głowy, zespołu SSŻ, a także bólów szyi, barków i pleców. Skrzywione lub znajdujące się w niewłaściwym miejscu zęby mogą mieć niekorzystny wpływ na wygląd.

Korzyści z leczenia ortodontycznego obejmują poprawę stanu zdrowia jamy ustnej, poprawę wyglądu oraz większą szansę na zachowanie zębów przez całe życie.

Jak sprawdzić, czy konieczne jest leczenie ortodontyczne?
Tylko dentysta lub ortodonta jest w stanie określić, czy pacjent może odnieść korzyści z leczenia ortodontycznego. Na podstawie narzędzi diagnostycznych, które obejmują pełen wywiad medyczny i stomatologiczny, badanie kliniczne, gipsowe odciski uzębienia oraz specjalne badania rentgenowskie i zdjęcia, ortodonta lub dentysta może zdecydować, czy należy zastosować leczenie ortodontyczne, jak również opracować plan leczenia odpowiedni dla danego pacjenta.

Kandydatami do leczenia ortodontycznego mogą być osoby, u których występują następujące objawy:

• przodozgryz górny, w którym górne przednie zęby są wysunięte za bardzo do przodu (wystają) ponad zębami dolnymi
• wysunięcie żuchwy — wygląd „buldoga”, w którym zęby dolne są wysunięte za bardzo do przodu lub zęby górne są cofnięte za bardzo do tyłu
• zgryz krzyżowy, w którym zęby górne nie zachodzą nieco z przodu zębów dolnych przy normalnym gryzieniu
• zgryz otwarty — wolna przestrzeń pomiędzy powierzchniami gryzącymi zębów przednich lub bocznych, gdy zęby tylne stykają się ze sobą
• przemieszczenie linii środkowej, w którym środek zębów górnych przednich nie leży w jednej linii ze środkiem zębów dolnych przednich
• szpary — przestrzenie lub odstępy pomiędzy zębami wynikające z utraty zębów lub sytuacja, w której zęby nie „wypełniają” jamy ustnej
• stłoczenie zębów — w którym zębów jest zbyt dużo i nie mieszczą się one w wyrostku zębodołowym

Na czym polega leczenie ortodontyczne?
Istnieje wiele różnych rodzajów aparatów, zarówno stałych, jak i ruchomych, przeznaczonych do przemieszczania zębów, ćwiczenia mięśni i wpływania na wzrost szczęk. Urządzenia te działają poprzez wywieranie delikatnego ucisku na zęby i szczęki. Skuteczność metod ortodontycznych jest uzależniona od stopnia nasilenia problemu.

Aparaty stałe obejmują:

• aparaty ortodontyczne — najczęściej stosowane urządzenia stałe, składają się z pierścieni, drutów i zamków. Pierścienie są mocowane wokół zębów i służą jako miejsce zakotwiczenia aparatu, natomiast zamki są najczęściej przyklejane do przedniej powierzchni zębów. Łuki z drutu przechodzą przez zamki i są umocowane do pierścieni. Zaciśnięcie łuku z drutu powoduje wywarcie nacisku na zęby, co prowadzi do ich stopniowego przemieszczenia do właściwego położenia. Zamki są zwykle regulowane co miesiąc w taki sposób, aby uzyskać pożądane wyniki; leczenie takie może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Stosowane obecnie aparaty ortodontyczne są mniejsze, lżejsze i wyglądają o wiele mniej „metalicznie”, niż miało to miejsce w przeszłości. Są one dostępne w jasnych kolorach dla dzieci, jak również w wyraźnych stylach, preferowanych przez wiele osób dorosłych.
• specjalne aparaty stałe — używane do kontrolowania niepożądanych nawyków, takich jak ssanie kciuka lub „popychanie” zębów językiem; urządzenia te są mocowane do zębów za pomocą pierścieni. Z uwagi na to, że są one bardzo niewygodne podczas jedzenia, powinny być używane jedynie jako ostateczność.
  stałe aparaty utrzymujące odstęp — jeżeli dziecko wcześnie utraci ząb, stosuje się aparat utrzymujący odstęp do czasu pojawienia się zęba stałego. Do zęba znajdującego się obok wolnego miejsca mocuje się pierścień i rozciąga się drut do zęba po przeciwnej stronie wolnej przestrzeni.

Aparaty ruchome obejmują:

• aparaty wyrównujące (typu aligner) — alternatywa dla tradycyjnych aparatów ortodontycznych dla dorosłych; szeregowe aparaty wyrównujące są coraz częściej używane przez ortodontów do przemieszczania zębów w taki sam sposób, jak ma to miejsce w przypadku aparatów stałych, lecz bez metalowych drutów i zamków. Aparaty wyrównujące są niemal niewidoczne i są wyjmowane podczas jedzenia, szczotkowania zębów i czyszczenia nicią dentystyczną.
• ruchome aparaty utrzymujące odstęp — funkcja tych urządzeń jest taka sama, jak w przypadku stałych aparatów utrzymujących odstęp. Są one wykonane z dopasowanej do szczęki akrylowej podstawy oraz plastikowych lub drucianych odgałęzień umieszczanych pomiędzy poszczególnymi zębami w celu utrzymania otwartych przestrzeni pomiędzy nimi.
• aparaty do repozycjonowania szczęki — określane także jako wyciągi, są zakładane na górną lub dolną szczękę i pomagają wyćwiczyć zamykanie żuchwy w korzystniejszej pozycji. Znajdują one zastosowanie w dysfunkcjach stawu skroniowo-żuchwowego (DSSŻ).
• separatory warg i policzków — są one przeznaczone do utrzymywania warg lub policzków z daleka od zębów. Mięśnie warg i policzków mogą wywierać nacisk na zęby, a separatory te pomagają zmniejszyć ten nacisk.
• ekspander podniebienny (retainer) — aparat przeznaczony do poszerzania łuku szczęki górnej. Jest to plastikowa płytka, która jest dopasowana do sklepienia jamy ustnej. Nacisk w kierunku na zewnątrz wywierany na płytkę przez śruby zmusza stawy w kościach podniebienia do podłużnego otwarcia się, co powoduje poszerzenie powierzchni podniebienia.
• ruchome klamry — aparaty te są noszone na sklepieniu jamy ustnej i zabezpieczają one zęby przed przesunięciem się do poprzedniego położenia. Po zmodyfikowaniu mogą one także być używane do zapobiegania ssaniu kciuka.
• wyciąg mocowany na głowie — ten aparat składa się z paska umieszczonego z tyłu głowy i umocowanego z przodu do metalowego drutu lub łuku twarzy. Aparat taki spowalnia wzrost szczęki górnej i utrzymuje zęby tylne tam, gdzie znajdują się obecnie, przy jednoczesnym cofnięciu zębów przednich.

Stłoczenie zębów